पश्चिम अफ्रिकी मुलुक बुर्किना फासोका युवा सैनिक इब्राहिम त्राओरे सन् २०२२ मा सत्ता सम्हाल्दै विश्वकै कान्छा राष्ट्रप्रमुख बने। राष्ट्रवाद, आत्मनिर्भरता र भ्रष्टाचारविरोधी दृष्टिकोणले उनलाई जनतामाझ लोकप्रिय बनाएको छ, तर लोकतान्त्रिक मूल्यहरूको सीमितता भने आलोचनाको विषय बनेको छ।
सैनिक विद्रोहबाट सत्तासम्मको यात्रा
१४ मार्च १९८८ मा जन्मिएका इब्राहिम त्राओरे सन् २००९ मा बुर्किना फासोको सेनामा भर्ती भए। भूगर्भशास्त्रमा डिग्री प्राप्त गरेका उनले संयुक्त राष्ट्रसंघको शान्ति मिसन अन्तर्गत मालीमा सेवा गर्दै अन्तर्राष्ट्रिय अनुभव पनि बटुले। सन् २०२२ सेप्टेम्बर ३० मा उनले नेतृत्व गरेको सैनिक विद्रोह सफल हुँदै सत्ता कब्जा गरे र विश्वकै सबैभन्दा कान्छा राष्ट्रप्रमुख बने। उनीभन्दा केही अगाडि सन् २०२२ जनवरीमा लेफ्टिनेन्ट कर्नेल पाउल-हेन्री दामिबाले सत्ता लिएपनि सुरक्षा अवस्था झन् कमजोर बन्दै गएपछि त्राओरेले दोस्रो सैनिक विद्रोहमार्फत नेतृत्व सम्हाले।
संविधान निलम्बन, राष्ट्रप्रमुख घोषणा र जनसमर्थन
विद्रोहपछि त्राओरेले संविधान स्थगित गरे, राष्ट्रिय सभा भंग गरे र आफूलाई अस्थायी राष्ट्रप्रमुख घोषणा गरे। आश्चर्यजनक रूपमा जनताले उनको कदमलाई समर्थन गरे। यसको मुख्य कारण थियो—उनको सादा जीवनशैली, भ्रष्टाचारविरोधी धारणा, र फ्रान्सीसी प्रभुत्वको कडा विरोध। उनी जनसाधारणसँग नजिक रहने, सादा कपडामा देखिने, फिस्ट बम्प दिने शैलीका कारण युवाबीच लोकप्रिय बने।
विदेशी प्रभुत्वको अन्त्य र आत्मनिर्भर राष्ट्रको दिशामा अग्रसरता
त्राओरेले बुर्किना फासोलाई आत्मनिर्भर बनाउने घोषणा गरे। उनले फ्रान्ससँगको सैन्य सम्झौता रद्द गर्दै फ्रान्सेली सैनिकलाई देशबाट फिर्ता पठाए। साथै, विदेशी कम्पनीहरूसँग पुनःवार्ता गर्दै सुन खानीको राष्ट्रियकरण गरे। देशमै सुन प्रशोधन संयन्त्र स्थापना गर्दै राजस्व वृद्धि र रोजगारी सृजना गरे।
कृषिमा सुधार र आन्तरिक उत्पादन वृद्धिमा जोड
त्राओरेले कृषिमा आत्मनिर्भरता कायम गर्न बीउ वितरण, सिंचाइ सुविधा, र अनुदान कार्यक्रम लागू गरे। गाउँ–सहर दुबै क्षेत्रमा कृषिजन्य उत्पादन बढाउँदै राष्ट्रलाई उपभोगमुखी होइन, उत्पादनमुखी बनाउन नीति प्रस्तुत गरे।
स्थानीय सुरक्षाका लागि VDP को स्थापना
देशको सुरक्षा सुदृढ गर्न उनले ‘Volunteers for the Defense of the Homeland (VDP)’ नामक स्वयंसेवी सशस्त्र बल गठन गरे, जसमा १ लाखभन्दा बढी नागरिक सहभागी छन्। यसले ग्रामीण क्षेत्रमा सुरक्षा बल पुर्याएको भए पनि यसमार्फत मानव अधिकार उल्लंघन र अनुशासनहीनताको आरोप पनि उठेका छन्, विशेष गरी आतंक प्रभावित क्षेत्रहरूमा।
Alliance of Sahel States (AES): नयाँ क्षेत्रीय सुरक्षा संरचना
त्राओरेले माली र नाइजरसँग मिलेर Alliance of Sahel States (AES) गठन गरे, जसले पश्चिम अफ्रिकामा नयाँ सुरक्षा र राजनीतिक सन्तुलनको संकेत दिएको छ। युरोपेली प्रभुत्वको विकल्प खोज्दै उनले रूससँग सैन्य र प्रविधिक सहकार्य विस्तार गरे, जसअन्तर्गत रूसी सल्लाहकार तथा उपकरण देशमा प्रवेश गराइयो।
CFA फ्र्याङ्कबाट मुक्तः बुर्किना फासोले राष्ट्रिय मुद्रा निर्माणको घोषणा
इब्राहिम त्राओरेले फ्रान्सको उपनिवेशकालीन आर्थिक नियन्त्रणबाट छुटकारा पाउने निर्णायक प्रयासस्वरूप CFA फ्र्याङ्क त्याग्ने घोषणा गरे, जुन पश्चिम अफ्रिकी फ्रान्सको पूर्व उपनिवेश राष्ट्रहरूमा प्रयोग हुँदै आएको थियो। यो मुद्रा पेरिसमा आधारित फ्रेन्च केन्द्रीय बैंकको निगरानीमा छ, जसले अफ्रिकन मुलुकहरूको मौद्रिक नीतिमा प्रत्यक्ष हस्तक्षेप गर्छ।
सत्ता सम्हालेपछि त्राओरेले घोषणा गरे कि बुर्किना फासो अब आफ्नै राष्ट्रिय मुद्रा विकास गर्नेछ, जसले देशको आर्थिक स्वाधीनता कायम गर्नेछ। उनले माली र नाइजरसँगको सहकार्यमा साझा मुद्रा निर्माणको सम्भावना पनि संकेत गरे। यसले फ्रान्सको पुरानो ‘सॉफ्ट पावर’ नेटवर्क अर्थात आर्थिक नियन्त्रण, सुरक्षा सहयोग र संसाधन व्यवस्थापनमा भएको प्रभुत्वको निर्णायक अन्त्यको संकेत दिएको छ।
लोकप्रियता र आलोचना एकसाथ बढ्दै
उनको राष्ट्रवादी भाषण, जनसाधारणसँगको व्यवहार र निर्णय क्षमताले जनस्तरमा लोकप्रियता दिलाएको छ। युवाहरूले उनलाई “अफ्रिकाको नयाँ थॉमस सङ्कारा” वा “Saint Traoré” उपनाम दिएका छन्। तर अर्कोतर्फ, चुनाव स्थगित गरेर सन् २०२९ सम्म सत्तामा बस्ने घोषणाले लोकतन्त्रप्रतिको प्रतिबद्धता माथि प्रश्न उठाएको छ। पत्रकारहरूलाई गिरफ्तार गर्ने, विरोधी मत दबाउने, र अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता सीमित बनाउने आरोप अन्तर्राष्ट्रिय समुदायबाट आएका छन्।
नेपालका लागि सिकाइ: आत्मनिर्भरता र स्रोतको उपयोग
इब्राहिम त्राओरेको नेतृत्व शैली नेपालजस्ता विकासोन्मुख राष्ट्रका लागि प्रेरणादायक बन्न सक्छ। नेपालले विदेशी अनुदान र ऋणमा मात्र भर नपरी आफ्ना खनिज, जलस्रोत, कृषि, र पर्यटन क्षेत्रको भरपूर उपयोग गरेर आत्मनिर्भर अर्थतन्त्रतर्फ बढ्न आवश्यक छ। राष्ट्रिय सम्पत्तिमा नागरिकको स्वामित्व सुनिश्चित गर्दै उत्पादनमुखी अर्थतन्त्र निर्माण गर्न सकिन्छ।
युवा नेतृत्वको सम्भावना र समावेशिता
त्राओरेले देखाएको युवा नेतृत्वको क्षमता नेपालमा पनि प्रशस्त छ। ३० वर्षमुनिका नेपाली युवामा अग्रगामी सोच, उर्जा, र देशप्रेम छ। उनीहरूलाई स्थानीय सरकार, नीति निर्माण, शिक्षा, समाज सेवा आदिमा संलग्न गराउने नीति आवश्यक छ। यसका लागि शिक्षा प्रणाली, रोजगारी र नेतृत्व विकास कार्यक्रमहरू सशक्त बनाइनु पर्छ।
लोकतन्त्रको संरक्षण र उत्तरदायी शासनको सन्देश
तर त्राओरेको अनुभवबाट एउटा चेतावनी पनि छ — शक्ति केन्द्रिकृत शासनशैलीले तत्काल सुधार देखिए पनि दीर्घकालमा लोकतन्त्र, मानव अधिकार, र संस्थागत स्थायित्वलाई खतरा पार्न सक्छ। त्यसैले नेपालले आत्मनिर्भरता तर्फ अघि बढ्दा लोकतान्त्रिक मूल्य, स्वतन्त्र प्रेस र उत्तरदायित्वयुक्त शासन प्रणाली सुदृढ बनाउँदै अघि बढ्नुपर्छ।
निष्कर्ष: सन्तुलित प्रेरणा र चेतावनी
इब्राहिम त्राओरेको शासन शैलीले विकासोन्मुख राष्ट्रहरूलाई सन्तुलित पाठ दिन्छ — राष्ट्रप्रेम, आत्मनिर्भरता र साहसिक निर्णयहरू आवश्यक छन्, तर लोकतन्त्र, मानव अधिकार र संस्थागत स्थिरता पनि त्यत्तिकै महत्त्वपूर्ण हुन्। नेपाली समाजले त्राओरेबाट आत्मनिर्भर राष्ट्र निर्माण र युवाको नेतृत्वमा विश्वास गर्ने प्रेरणा लिनु पर्दछ, तर लोकतान्त्रिक मूल्यहरू सुरक्षित राख्दै अगाडि बढ्नु नै राष्ट्रिय हितमा हुनेछ।
